زمان مطالعه:  9 دقیقه / بازدید: 20 / انتشار در تاریخ: 14 اسفند 1403

اولین ساعت در کجا اختراع شد؟ |تاریخچه پیدایش

زمان، این یگانه عنصر و نشان گذر عمر آن زمان که تنها طبیعت اولین ساعت بشر بود و او با طلوع و غروب خورشید و چرخش ماه و ستارگان گذر زمان را می‌فهمید. ساعت‌های طبیعی، دقیق و قابل‌اتکا نبودند. بشر نیاز به ابزاری دقیق‌تر و قابل‌حمل‌تر داشت.
داستان اختراع ساعت، داستانی پر از نشیب‌وفراز همراه با خلاقیت است. از ساعت‌های آفتابی باستانی تا ساعت‌های اتمی مدرن، هر مرحله از اختراع، به معنای تسلط انسان بر زمان بوده است. در این مقاله، شما را به سفر در تاریخ ساعت‌ها خواهیم برد و به بررسی چگونگی ساخت اولین ساعت مچی جهان و تحولات آن در طول زمان خواهیم پرداخت.

سرفصل‌های مقاله:

• اولین ساعت را کی اختراع کرد؟
• مخترع ساعت از کجا فهمید ساعت چنده؟
• چه کسی در ابتدا ساعت‌مچی را ساخت؟
  • اولین ساعت زنگ‌دار
  • اولین ساعت شنی
  • اولین ساعت‌جیبی
  • اولین ساعت هوشمند
• تاریخچه ساعت‌‌ مچی سیکو و کوارتز
• تاریخچه استفاده و پیدایش ساعت در ایران
• آینده ساعت به کجا خواهد رفت؟

اولین ساعت را کی اختراع کرد؟

بیایید فکر کنیم و بپرسیم اصلاً انسان‌های دوران باستان، بدون هیچ ساعت‌مچی یا دیجیتالی، چطور زمان را اندازه می‌گرفتند؟ داستان اندازه‌گیری زمان، اندازه تاریخ بشریت است. حدود ۵۵۰۰ سال پیش، در سرزمین‌های باستانی مصر و سومر، انسان‌ها برای نخستین‌بار به اهمیت اندازه‌گیری زمان با ابزارهای مکانیکی پی بردند. مصریان، حدود ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد، ساعت‌های آفتابی را ساختند و دانش ساخت ساعت‌ها در سراسر مدیترانه گسترش یافت.

مصریان باستان با استفاده از اوبلیسک‌ها (ستون‌های سنگی بلند و باریک) و بعدتر با ساعت‌های آفتابی (ایجاد سایه با نور خورشید) زمان را تخمین می‌زدند. یونانی‌ها، رومی‌ها و ایرانیان نیز در توسعه این صنعت نقش بسزایی داشتند. جالب است بدانید که طراحی دایره‌ای ساعت‌های آفتابی مصری الهام‌بخش شکل ظاهری ساعت‌های مدرن شد.

با فروپاشی امپراتوری روم، ایران و چین تغییراتی در ساعت‌های آبی به وجود آوردند. در قرن ششم میلادی چینی‌ها به سراغ ساعت‌های شمعی رفتند. در قرن سیزدهم ساعت‌های شمعی به خاورمیانه و اروپا رسید. شمع‌ها با سوختن آرام خود گذر زمان را به افراد یادآوری می‌کردند.

مخترع ساعت از کجا فهمید ساعت چنده؟

فردی که اولین ساعت را اختراع کرد، به‌احتمال‌قوی آن را بر اساس ریتم‌های طبیعی مانند حرکت خورشید در آسمان یا تغییر فصل‌ها بنا نهاد. شاید بتوان این‌گونه گفت که مفهوم ساعت، دقیقه و ثانیه بعدها و با توسعه دستگاه‌های دقیق‌تر به وجود آمد.

چه کسی در ابتدا ساعت‌مچی را ساخت؟

این سؤال، بحث‌های زیادی را بین ساعت‌شناسان ایجاد کرد. اولین استفاده ثبت‌شده از ساعت‌مچی، توسط فیلسوف فرانسوی بلیز پاسکال بود که ساعت‌جیبی خود را با یک تکه نخ به مچ دستش بست. بر اساس رکوردهای جهانی گینس، ساخت اولین ساعت‌مچی را به پاتک فیلیپ سوئیسی در سال ۱۸۸۶ نسبت می‌دهند که آن را برای کنتس مجارستانی ساخت. اما، احتمالاً اولین ساعت‌مچی در سال ۱۸۱۲ توسط آبراهام - لویی برگوت برای خواهر ناپلئون، ملکه کارولین مورا ساخته شده است.

ساعت‌های مچی تا قرن بیستم آن‌چنان محبوبت بالایی نداشتند. در آن زمان ساعت‌های جیبی که پیشرفته‌تر و دقیق‌تر شده بودند، انتخاب اول برای مردان بودند. اما، با پیشرفت تکنولوژیکی، کاربردی‌بودن ساعت‌های جیبی زیر سؤال رفت. لوئیس کارتیه، اولین ساعت‌مچی مدرن را برای دوستش، آلبرتو سانتوس دومونت که می‌خواست با هر دودست هواپیمایش را هدایت کند و زمان را هم ببیند، طراحی کرد. ساعت کارتیه سانتوس، برای این منظور ساخته شد و همچنان یکی از مدل‌های اصلی این برند است.

شاید در نگاه اول مصارف نظامی ساعت‌های مچی به ذهن بیشتر برسد، اما مردان به دلایل تاکتیکی و نه به‌عنوان مد، از آن‌ها استفاده می‌کردند. آنها می‌توانستند بدون اینکه دشمن را با سیگنال‌های دیگر آگاه کنند، زمان حملات را هماهنگ کنند. نیاز به ساعت‌های مچی بادوام‌تر با شروع جنگ جهانی اول، قوت بیشتری گرفت. به‌این‌ترتیب، ساعت‌های مچی بین عموم مردم محبوب‌تر شدند و امروزه بسیاری از ویژگی‌های ساعت‌ها، مانند ابزارهای ناوبری، شیشه‌های ضدخش و خوانایی در نور کم، برگرفته از مصارف نظامی آن هستند.

پیشنهاد مطالعه: تشخیص ساعت اصل

جدول زیر سیر تاریخی ایجاد ساعت‌های مچی را آسان‌تر نشان می‌دهد:

اولین ساعت زنگ‌دار

اولین ساعت زنگ‌دار هم حدود ۲۵۰ سال قبل از میلاد در یونان باستان ساخته شد. این ساعت آبی، با بالا آمدن تدریجی آب، زمان را اندازه‌گیری می‌کرد و در نهایت، یک پرنده مکانیکی را به صدا درمی‌آورد. دقت ساعت‌های آبی کمتر از ساعت‌های آفتابی بود، اما استفاده در فضاهای بسته، شب‌ها و هوای ابری مزیت بارز آن‌ها به شمار می‌رفت.

اولین ساعت شنی

دنیای ساعت‌ها در قرن هشتم، با اختراع ساعت شنی که دقت بیشتری داشت پیشرفته‌تر شد. ساعت‌های شنی را در کلیساها بیشتر استفاده می‌کردند. راهبی به نام سیلوستر دوم که بعدها به مقام پاپ رسید، در حدود سال ۹۹۶، اولین ساعت مکانیکی را اختراع کرد. ساعت‌ها در زندگی روزمره کلیسا، برای دعوت به فرایض دینی مثل نماز ضروری پیدا کردند. بعدها این راهبان کلیساها بودند که ساعت‌های پیچیده‌تر و برج‌های ساعتی را ساختند که برای عموم مردم قابل‌مشاهده بود.

اولین ساعت‌جیبی

ساخت ساعت‌های جیبی با اختراع فنر اصلی در اوایل قرن پانزدهم آغاز شد. فنر اصلی، یک نواری فلزی و انعطاف‌پذیر است که به دور یک محور پیچیده می‌شود. با کوک‌کردن ساعت این فنر فشرده شده و انرژی مکانیکی را در خود ذخیره می‌کند. این انرژی ذخیره شده به‌تدریج آزاد شده و چرخ‌دنده‌ها را به حرکت در می‌آورد. در سال ۱۵۰۴، پیتر هنلاین در نورنبرگ آلمان، اولین ساعت‌جیبی قابل‌حمل را اختراع کرد. البته، دقت این ساعت‌ها چندان بالا نبود.

اولین ساعت هوشمند

شاید تعجب کنید که روی‌آوردن به ساعت‌های هوشمند، در دهه ۱۹۹۰ آغاز شد. در سال ۱۹۹۴، تایمکس دیتالینک، اولین ساعتی بود که توانست داده‌ها را به‌صورت بی‌سیم دانلود کند. این ساعت، اولین تلاش شرکت مایکروسافت در این بازار داغ تکنولوژی بود و توسط ناسا در سفرهای فضایی مورد استفاده قرار گرفت.
در اواخر دهه ۱۹۹۰، استیومان؛ پدر محاسبات پوشیدنی (Wearable Computing) ساعت مچی هوشمند لینوکس را تولید کرد. این ساعت می‌توانست به رایانه، تلفن همراه و سایر دستگاه‌های بی‌سیم متصل شده و ایمیل‌های خلاصه شده را نمایش دهد. بعدها، برنامه‌هایی برای دسترسی به خدمات اینترنتی، مانند اطلاعات آب‌وهوا، ترافیک و بازار سهام، به آن اضافه شد.

در سال ۲۰۰۴، مایکروسافت با ساعت هوشمند SPOT دوباره وارد این عرصه شد. این ساعت، اولین تلاش مایکروسافت برای ساخت ساعت هوشمند به شکلی که امروزی شاهد آن هستیم، بود. این پروژه، گام بزرگی در جهت فناوری‌های پوشیدنی و شخصی‌سازی بود، اما مایکروسافت آن را فقط برای محصولات خود سازگار کرد.

از آن زمان به بعد، شرکت‌های زیادی برای ورود به بازار ساعت‌های هوشمند تلاش کردند. مثلاً پبل، با کمپین ۱۰ میلیون‌دلاری خود، ساعت کیک استارتر را در سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۳ روانه بازار کرد. پبل نتوانست با اپل و سامسونگ رقابت کند و در نهایت، امتیاز آن را فیت بیت خریداری کرد.
سامسونگ با گلکسی گیر در سال ۲۰۱۳ دوباره به میدان مسابقه ساعت‌های هوشمند اپل آمد. اما با استقبال خوبی مواجه نشد. تولید گلکسی گیر اس در سال ۲۰۱۴، موفق‌تر عمل کرد. 
این ساعت، اولین ساعت هوشمند سامسونگ با اتصال 3G و صفحه‌نمایش ۴۸۰*۳۷۰ بود. در سپتامبر ۲۰۱۴، آمدن اپل‌واچ عصر جدیدی از ساعت‌های هوشمند را رقم زد. فروش جهانی ساعت‌های هوشمند در سال ۲۰۱۴، ۴.۲ میلیون دستگاه بود و در سال ۲۰۱۵، پس از عرضهٔ اپل‌واچ، به ۱۹.۴ میلیون دستگاه رسید.

 از آن زمان به بعد ساعت‌های هوشمند بسیار زیادی با ویژگی‌هایی مانند نمایش ضربان قلب، نوار قلب، تشخیص سقوط و تسلط بر نمایش اعلان‌ها، قابلیت‌های ورزشی، تولید شده‌اند. اما خوب، از نگاه برخی، این ساعت‌ها هرگز نمی‌توانند زیبایی و اعتبار ساعت‌های مکانیکی لوکس را پر کنند.

پیشنهاد مطالعه: بهترین برند ساعت مچی هوشمند

تاریخچه ساعت مچی سیکو و کوارتز

بعد از مدتی، ساعت‌سازان به دنبال ساخت ساعت‌های برقی رفتند. در سال ۱۹۵۹، برند سیکو روی ساعت‌های کوارتز و باطری‌دار کار کرد. برای اولین‌بار ساعت سیکو در المپیک تابستانی ۱۹۶۴، برای زمان‌سنجی مسابقات به کار گرفته شد.
در سال ۱۹۶۹، ساعت‌های کوارتز به طور رسمی وارد بازار عمومی شدند و در آنها به‌جای چرخ‌های مکانیکی، از شمارنده‌های دیجیتالی استفاده کردند. این ساعت‌ها به دلیل قیمت پایین و دقت بالا، محبوبیت زیادی به دست آورند.
در دهه ۱۹۸۰، ساعت‌های مکانیکی به‌عنوان کالاهای لوکس شناخته شدند و حالا برندهای سوئیسی بودند که نبض بازار ساعت‌های مکانیکی گران‌قیمت را در درست گرفتند و هنوز هم مثل قبل، ساعت‌های مکانیکی، اعتبارشان را از دست نداده‌اند.

بررسی تاریخچه ساعت مچی در ایران

ایرانیان از ابتدا با کمک خورشید و ستارگان و طبیعت، به کارهای روزمره خود مشغول بوند. اما حکومت‌ها، با درک قدرت زمان در نظم‌دهی به جامعه رو به ساعت‌های مکانیکی آوردند.
اگرچه نشانه‌هایی از ساعت‌های مکانیکی در دوران صفویه دیده می‌شد، اما دوران قاجار و پهلوی، عصری جدید برای زمان در ایران بود. با گسترش روابط ایران با جهان، فناوری، صنعت، تجارت و تبادل فرهنگی، ساعت‌ها نیز به خانه‌ها و خیابان‌های ایرانیان راه یافتند. استفاده از انواع ساعت در دوران پهلوی حکومت، با درک قدرت زمان در مدرن‌سازی، رونق بالایی گرفت.

آینده ساعت به کجا خواهد رفت؟

اگر عاشق ساعت باشید، دیگر به‌راحتی می‌توانید هر نوع ساعتی را چه با بندچرمی، چه به‌صورت مدرت و دیجیتالی به‌صورت آنلاین سفارش بدهید. پیش‌بینی آینده دنیای ساعت‌ها درست مثل یافتن آب در سیاره‌های دیگر کهکشان دشوار است. شاید، پیشرفت بزرگ بعدی را بتوانیم در ساعت‌هایی ببینیم که دارای هوش مصنوعی باشد و بتوانند با واقعیت مجازی دنیای جدیدی را جلوی چشمان ما قرار دهند.

سخن پایانی

از آغاز تمدن، انسان با رصد آسمان و طبیعت، به دنبال درک گذر زمان بود. ساعت‌های آفتابی و آبی، نخستین تلاش‌های بشر در این مسیر بودند. با پیشرفت دانش، ساعت‌های مکانیکی و سپس الکترونیکی، دقت و قابلیت‌های بیشتری را برای تعیین زمان به وجود آوردند. در حال حاضر این ساعت‌های هوشمند هستند که با امکانات پیشرفته، نه‌تنها زمان را نشان می‌دهند، بلکه به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی مدرن تبدیل شده‌اند. این سفر طولانی، داستانی از نبوغ انسان در تسلط بر زمان است، داستانی که همچنان ادامه دارد.